Pierwszy Zjazd Rektorek i Prorektorek w Toruniu
Już 13–14 listopada 2025 r. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu będzie gospodarzem wydarzenia, które można nazwać historycznym – Pierwszego Zjazdu Rektorek i Prorektorek polskich uczelni. Gospodarzem spotkania będzie rektor UMK, prof. Andrzej Tretyn, a wśród inicjatorek znalazły się liderki świata nauki i szkolnictwa wyższego:
- dr hab. Magdalena Barwiołek, prorektorka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
- dr Anna Budzanowska, była wiceministra nauki
- prof. dr hab. Barbara Jankowska, rektorka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
- dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler, prorektorka Uniwersytetu Gdańskiego
- prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska, rektorka Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu
- dr Bianka Siwińska, prezeska Fundacji Edukacyjnej Perspektywy
- prof. dr hab. Lucyna Woźniak, prorektorka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
- dr hab. inż. Danuta Zawadzka, rektorka Politechniki Koszalińskiej
Zjazd w Toruniu ma być przestrzenią do rozmowy o współpracy, wymianie doświadczeń i budowaniu kobiecego przywództwa w akademii. Organizatorzy zapowiadają, że przy jednym stole zasiądą przedstawicielki kolegiów rektorskich z całej Polski, a także partnerzy instytucjonalni i społeczni środowiska akademickiego, zarówno z kraju, jak i z Europy. Celem jest wypracowanie modelu współpracy i przywództwa opartego na otwartości, solidarności i odpowiedzialności społecznej.
Polska perspektywa: 22 rektorki i 39 prorektorek
W kadencji 2024-2028 uczelniami publicznymi w Polsce kierują 22 kobiety: w tym 12 rektorek uczelni akademickich i 10 rektorek uczelni zawodowych. Wśród uczelni zrzeszonych w Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich (KRUP) są tylko dwie kobiety na stanowisku rektora: prof. Bogumiła Kaniewska (UAM) i prof. Beata Wojciechowska (UJK) oraz 39 prorektorek. Według danych Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE, 2024) kobiety stoją na czele około 24% szkół wyższych w Polsce: w tym publicznych – 17%, a w niepublicznych – 30%. To lepiej niż dekadę temu, ale wciąż znacznie poniżej parytetu. W tej sytuacji Zjazd w Toruniu nabiera szczególnego znaczenia, bo po raz pierwszy w jednym miejscu spotkają się wszystkie kobiety, które współtworzą akademickie przywództwo w Polsce, by zastanowić się, jak zmieniać system od środka.
Europa: tylko co czwarta uczelnia kierowana przez kobietę
Z danych raportu She Figures 2024 (European Commission) wynika, że kobiety stanowią średnio 26% osób kierujących instytucjami szkolnictwa wyższego i badań w Unii Europejskiej, czyli co czwartą rektorkę lub prezydentkę uczelni [European Commission, 2024, She Figures 2024: Gender in Research and Innovation]. W krajach nordyckich wskaźniki przekraczają 35-40%, podczas gdy w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce, zwykle oscylują w okolicach 20%.
Z kolei dane European University Association (EUA) wskazują, że udział kobiet w rektoratach uczelnianych wzrósł o 73% w ciągu ostatnich ośmiu lat, ale w 2022 r. wciąż nie przekraczał 20% w instytucjach członkowskich [EUA, 2022, Gender Equality in Higher Education Leadership]. Trend jest więc rosnący, ale nierównomierny: tam, gdzie istnieją sieci mentoringowe, polityki równościowe i wspólnoty praktyki, kobiety szybciej obejmują stanowiska rektorów. W Europie Środkowej proces ten dopiero nabiera tempa.
Dlaczego Zjazd jest tak ważny?
Pierwszy Zjazd Rektorek i Prorektorek w Toruniu to nie tylko symbol, ale strategiczne działanie o realnych konsekwencjach. Po raz pierwszy kobiety zarządzające uczelniani strukturami publicznymi spotkają się w takiej skali, by rozmawiać nie tylko o równości, ale o nowym modelu przywództwa. W czasach, gdy edukacja i nauka przechodzą transformację – cyfrową, klimatyczną, społeczną – potrzebne są liderki łączące strategiczne myślenie z empatią i zdolnością do współpracy. Kobiety na czele uczelni od lat pokazują, że potrafią tworzyć instytucje o wysokiej kulturze organizacyjnej, łączące kompetencje naukowe z misją społeczną.
Zjazd w Toruniu może stać się początkiem sieci współpracy między reformatorkami polskiego szkolnictwa wyższego – takiej, która wzmocni ich głos, stworzy platformę wymiany dobrych praktyk i przyspieszy systemową zmianę. Jeśli efektem spotkania będzie stała sieć kobiet-liderek, wspólna deklaracja i raport z rekomendacjami dla uczelni i ministerstwa, to może być to moment zwrotny w historii polskiej nauki.
Jak napisano w zaproszeniu na Zjazd: „To spotkanie stanowi otwarcie nowej, wspólnej przestrzeni do wyznaczania kierunków rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce – z uwzględnieniem szczególnej roli kobiet liderek. Naszym celem jest wzmacnianie współpracy pomiędzy uczelniami, tworzenie sieci wsparcia oraz rozwijanie modeli leadershipu opartego na zaufaniu, dialogu i solidarności.”
Jeśli te słowa znajdą odzwierciedlenie w działaniach, Toruń może stać się miejscem, gdzie rozpocznie się nowy ruch – ruch kobiet akademickich, które razem zdecydują, jak ma wyglądać przyszłość polskiej nauki.
Źródła:
European Commission, She Figures 2024: Gender in Research and Innovation. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2024.
European University Association (EUA), Gender Equality in Higher Education Leadership: 2022 Progress Report, Brussels 2022.
KRASP Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Informacje o przewodniczącej prof. Bogumile Kaniewskiej, 2024.
